Karabasan Nedir ? Kimlere Gelir ?

Uykuyla uyanıklık hali arasında yaşanan geçici felç ve bu esnada görülen `karanlık` silüetler… ‘Karabasan’ın tıptaki karşılığı ‘izole `uyku` felci’. Peki kimlerde görülüyor? Uykuyla uyanıklık arasından birdenbire göğsünüze ağır bir yük binmiş gibi olur. Ne kadar çabalasanız da hareket edemezsiniz. Gözünüzü açabilirseniz eğer `karanlık` gölgeler görürsünüz. Bağırsanız da sesiniz çıkmaz. Halkın karabasan bilimin izole `uyku` felci uykunun REM yani `rüya` görülen döneminde karşılaşılan bir davranış bozukluğu. Uykunun REM sırasında, tüm çizgili kaslarda bir nevi felç ortaya çıkıyor. Kaslarda felç geliştiği için görülen rüyanın içeriğine göre el-kol hareketleri baskılanıyor. El kol hareketlerinin baskılanması aslında kötü değil aksine iyi birşey. Aksi durumda kişinin kendine zarar vermesi kaçınılmaz olur. Kişi uyanmadan önce kaslardaki felç çözülür. Bazı durumlarda ise kişi felç çözülmeden uyanıyor. Bu süreçte yaşadığı panik halüsinasyonlar görmesine panik atak geçirmesine neden oluyor. Acıbadem Fulya Hastanesi Psikiyatri Uzmanı Dr. Aylin Aksoy Çoban, “Çalışanlar `iş` stresi yüzünden daha sık karabasan yaşıyorlar. Bunun en önemli tetikleyici nedeni ise `uyku` düzensizliğidir. Uyku düzeni bozuk olanlarda, vardiyalı çalışanlarda, depresyon hastalarında, bazı ilaçları kullananlarda daha sık görülüyor” diyor. Karabasan hakkında merak edilen soruları yanıtlayan Dr. Aylin Aksoy Çoban, şu bilgileri veriyor. KARABASAN NASIL OLUŞUYOR? Beyin uyurken `vücut` kasları da uykudadır. Uyuyan bir insanın kolunu kaldırıp bıraktığınızda kolu düşer çünkü kaslar aslında felç konumundadır. REM uykusu sırasında beyin bazen birden uyanıyır, ancak bu uyanma kaslarda olmaz. Kaslar felç durumunda kalır ve beynin uyanıklığına eşlik edemez. Uyanan kişi sanki vücudunun üzerinde biri oturmuş ya da ağırlık çökmüş gibi hisseder. Aslında o anda olan durum kişinin kaslarını kıpırdatamaması sonucu hissettiği felç durumudur. Beyni uyanan kişi bedeni ve kasları tam olarak uyanmadığından hareket edemez, konuşamaz. Çoğu `zaman` bunu yaşayan kişiler `korku` ve endişeye kapılırlar. `Uyku` felci birkaç saniye veya birkaç dakika sürebilir. UYKU FELCİNİN NEDENLERİ NELERDİR? Kaslardaki bu geçici felç durumu aslında koruyucudur,çünkü REM uykusunda `rüya` görürüz. Rüyada koşarız, zıplarız ve bazen uçarız. `Rüya` sırasında yaptığımız hareketleri gerçekte de yapmamamız için kaslarımızda geçici felç durumu meydana gelir. Bu sayede rüyada koşarken koşma hareketini yapmamış oluruz. Bu sırada beynin uyumaya devam etmesi gerekirken bir anda uyanır. YATIŞ POZİSYONU ÖNEMLİ Değişik çalışmalar çoğu insanın başka bir `uyku` patolojisi yaşamadığı halde hayatlarında en az bir kez `uyku` felci yaşadığını göstermektedir. Bazı çalışmalarda değişik faktörler suçlanmıştır. Örneğin; sırtüstü yatmak, düzensiz `uyku` saatleri, aşırı stres, bazı ilaç tedavileri (alerji ilaçları ve bazen `uyku` amaçlı alınan ilaçlar), `uyku` öncesi açlık IŞIK KARABASANI ÇAĞIRIR `Uyku` ortamının düzeninde dikkat edilmesi gereken en önemli husus ortamın ışıksız olmasıdır. Işıkla uyumak uykunun kalitesini azaltan bir unsurdur. Işık açık uyumak, fazla ışık veren `gece` lambası kullanmak uykunun derinliğini etkiler, düşünülenin aksine karabasan ya da diğer `uyku` bozukluklarının ortaya çıkmasına neden olur. Yatmadan kısa süre önce yenilen `yemek,` atıştırmak `uyku` kalitesini bozacaktır. Mide doluyken yatar pozisyona geçmek reflü riskini de artırır. Bu nedenle `uyku` zamanına yakın `yemek` yememek gerekir. `Uyku` saati ile `yemek` saati arasında en az iki saat olmalıdır. DÜZENLİ UYKUNUN KARABASAN TEDAVİSİNDEKİ ÖNEMİ NEDİR? Günde en az 7-8 saat uyunmalıdır. Daha az süre uyuyup yettiğini iletenler olur, ancak baktığınızda az uyuyanlarda karabasan sıklığı daha fazladır. Düzenli `uyku` karabasan tedavisinin en önemli ayağıdır. Düzenli `uyku` kişinin derin `uyku` kalitesine yansır ve ani uyanmaların önüne geçer. TEDAVİSİ VAR MI Ailede öykü varsa, başka `uyku` bozuklukları eşlik ediyorsa ya da `uyku` sırasında apne dediğimiz soluk alıp vermenin durması da gözleniyorsa, kişi `uyku` laboratuarına yönlendirilerek `uyku` EEG’si ile izlenir. Beyin dalgaları ve `uyku` bozukluğu çeşidi belirlenir. Tek bir `uyku` bozukluğu çeşidi varsa buna gerek kalmadan sadece ilaç tedavisi ile `uyku` düzenlenir. Depresyon gibi psikiyatrik hastalıklar da `uyku` bozukluklarını tetikler. Yapılacak psikiyatrik muayene sonucunda düzenlenecek antidepresan tedavi ve `uyku` düzenleyici tedavi bu sorunu tamamen ortadan kaldırır. Altta yatan psikopatoloji ilaçla düzenlenmeden yapılacak terapi her `zaman` yeterli olmayabilir. Kişinin yaşamındaki çatışmaları terapi ile çözümlemek iyi bir destekleyici durumdur ancak bu fiziksel problemin tedavisinde her `zaman` yeterli olmayabilir. KARABASANIN İLACI VAR Uykuya geçişi sağlayan, REM-Non-REM döngüsünü bozmayan, derin `uyku` kalitesini artıran ilaçlar tedavide kullanılır. İlaçların etkileri ya da yan etkileri çok subjektiftir. Kişiden kişiye farklılık gösterir. Bu nedenle hiçbir ilaç `doktor` tavsiyesi ya da `doktor` kontrolü dışında kullanılmamalıdır. GECEDE BİRDEN FAZLA YAŞIYORSANIZ DİKKAT Stresli `yaşam` koşullarında birkaç gecede bir tekrarlayabilir. Nadiren de olsa bu durumu her `gece` yaşayan kişiler de olmaktadır. Aynı gecede birkaç kez bile yaşanabilir. Etkisi `saatler` sürebilir. Bu sıklıkta yaşanan `uyku` felci `yaşam` kalitesini bozduğundan hemen doktora başvurulmalıdır. Ayrıca eşlik eden halüsinasyonlar varsa muhakkak yardım alınmalıdır.